NUMARALI
HADİS-İ ŞERİF:
25 - (1510) حدثنا
أبو بكر بن
أبي شيبة
وزهير بن حرب.
قالا: حدثنا
جرير عن سهيل،
عن أبيه، عن
أبي هريرة.
قال: قال رسول
الله صلى الله
عليه وسلم
"لا
يجزي ولد
والدا إلا أن
يجده مملوكا
فيشتريه
فيعتقه". وفي
رواية ابن أبي
شيبة" ولد
والده".
[ش
(لا يجزي ولد
والدا.. الخ) أي
لا يقوم ولد
بما لأبيه
عليه من حق،
ولا
يكافئه
بإحسانه به
إلا أن يصادفه
مملوكا
فيعتقه].
{25}
Bize Ebû Bekr b. Ebî
Şeybe ile Züheyr b. Harb rivayet ettiler. (Dedilerki): Bize Cerîr, Süheyl'den,
o da babasından, o da Ebû Hureyre'den naklen rivayet etti. Ebu Hureyre şöyle
demiş: Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) :
«Hiç bir evlâd babanın
hakkını ödeyemez. Meğerki, onu köle olarak bulup da satın ala ve âzâd
eyIeye!» buyurdular.
İbnî Ebi Şeybe'nin
rivayetinde :
«Çocuk babasına ihsanda
bulunamaz» buyuruhnuştur.
(1510) وحدثنا
أبو كريب.
حدثنا وكيع. ح
وحدثنا ابن نمير.
حدثنا أبي. ح
وحدثني عمرو
الناقد. حدثنا
أبو أحمد
الزبيري. كلهم
عن سفيان، عن
سهيل، بهذا
الإسناد،
مثله. وقالوا
"ولد والده".
{…}
Bize bu hadîsi Ebû
Kureyb de rivayet etti. (Dediki): Bize Vekî' rivayet etti. H.
Bize ibni Numeyr de
rivayet etti. (Dediki): Bize babam rivayet etti. H.
Bana Amru'n-Nâkıd dahî
rivayet etti. (Dediki): Bize Ebû Ahmed Ez-Zübeyrî rivayet etti.
Bu râvilerin hepsi
Süfyân'dan, o da Süheyl'den naklen bu isnadla bu hadîsin mislini rivayet etmiş;
ve : «Çocuk babasına ihsanda bulunamaz...» demişlerdir.
İzah:
Evlâdın babaya ihsanı,
onun hukukuna riâyet etmek, hizmetinde bulunmak, hürmet göstermekle olur.
Babayı köle olarak bulup âzâd etmek bunların başında gelir.
Ulemâ satın alınan
yakın akrabanın âzâdı hakkında ihtilâf etmişlerdir. Zahirîler bu hadîsin
mefhûmu ile istidlal ederek: «Mücerred satın almakla hiç bir köle veya câriye
âzâd olmaz; âzâd etmek şarttır.» demişlerdir.
Cumhuru ulemâya göre
ise usûl ve furû' denilen anne ve babalar ile çocuklar mücerred satın almakla
âzâd olurlar; onları âzâd etmeye lüzum yoktur. Anne ve babalarda bütün nineler,
dedeler; çocuklarda bütün torunlar dahildir. Bu bâbda müslim, gayri müslim,
uzak veya yakın hısım, mirasçı olan ve olmayan arasında fark yoktur. Hulâsa
neseb çizgisi yukarıdan aşağı doğru her halde âzâd olur. Bu cihet ittifâkîdir.
Bunlardan bâşka akrabanın satın almakla âzâd olup olmayacağı ihtilaflıdır. İmam
Âzam: «Nikâhı birbirine haram olan bütün akraba satın almakla âzâd olur.»
demiştir. Şâfiîler'e göre usûl ve fürû'dan başka hiç bir akraba satın almakla
âzâd olmaz. İmam Mâlik satın almakla usûl ve fürû' ile birlikte kardeşlerin de
âzâd olacağına kaildir. İkinci bir rivayete göre Hz. Mâlik bu meselede İmam
Âzam'la; üçüncü bir rivayete göre de İmam Şafiî ile beraberdir.
Cumhur bu hadîsi te'vîl
etmişlerdir. Onlara göre akrabayı satın almakla azadına sebep olduğu için alan
kimse hakkında mecazen âzâd etmek tâbiri kullanılmıştır